Müteahhitlik Sektörü

Ülkenin Müteahhitlik Sektörüne İlişkin 2022-2023 Yılı Bilgileri ve 2023-2024 Yılı Beklentileri

Başkent Tiran’ı Kuzey Makedonya’ya bağlayacak olan 60 km’lik ve 244 milyon Euro büyüklüğündeki projeye PPP modeli ile devam etmektedir. Ülkenin güneyine ulaşımı kolaylaştıracak olan Llogara tünelinin inşaatı ve tüneli en güneydeki şehir olan Saranda’ya bağlayan otoyol inşaatlarına başlanmıştır.

Ülkede 2019 yılında yaşanan deprem ve ardından başlayan pandemi nedeniyle yavaşlayan inşaat faaliyetleri 2021 yılından itibaren canlanmaya başlamıştır. 2020 yılında toplam verilen inşaat izni sayısı 961 iken 2021 yılında bu sayı 1396’ya, 2022 yılında 1420’ye çıkmıştır. Yine 2020 yılında yaklaşık 76 milyar Lek (yaklaşık 696 milyon dolar) olan inşaat izinlerinin değeri, 2021 yılında 99 milyar Lek’e (yaklaşık 902 milyon dolar), 2022 yılında 113 milyar Lek’e (yaklaşık 1,1 milyar dolar) çıkmıştır.

İnşaat İzinleri Sayısı

2020 yılında TAP-TANAP bağlantısı bitirilmiş ve gaz iletimine başlanmıştır. Faaliyete geçirilen bu boru hattı bağlantısının yıllık 10 milyar metreküp gaz iletim kapasitesi bulunmaktadır. Söz konusu projenin devamında Balkanlara gaz dağıtımını amaçlayan Ionian Adriatic Pipeline (IAP) Projesinin çalışmalar devam etmektedir.  Fierza hattında elektrik dağıtım şebekesi kurulması amacıyla açılan kamu ihalesi Türk şirket Mitaş Enerji tarafından üstlenilmiş olup inşaata başlanmıştır.

Ülkenin ana limanı olan Durres Limanının kapasitesinin yeterli olmaması nedeniyle yük taşımacılığının Porto Romanı Limanına kaydırılması planlanmakta olup 2021 yılı Eylül ayında liman inşaatı için ihale açılmış ve 2022 yılında inşaata başlanmış olup projenin 5 yıl için tamamlanması planlanmaktadır.

Ülkede Kısa ve Uzun Vadede Uluslararası İhaleye Çıkılacak Önemli Projeler

• Adriatic Ionian Highway olarak isimlendirilen uluslararası paralı otoyol projesinin Milot-Fier bölümü Ağustos 2022’de ihaleye çıkarılmıştır. Yolun devamı için de farklı ihaleler açılacaktır.
• Elbasan Auto Moto Park projesi Shkumbin nehrinin kenarında 500.000 m2’den büyük bir alanda hem motor sporlarına yönelik hem de sosyal imkanlar sağlayan bir proje olarak ihaleye çıkarılmayı beklemektedir.
• Proje ve teknik işlemleri tamamlanan Porto Romano Kargo limanı inşaatının ihaleye çıkarılması beklenmektedir. Benzer şekilde Vlora’da da bir liman inşaatı ihalesi planlanmaktadır.
• Arnavutluk ve Karadağ arasından geçen yol üstünde Buna nehrinin üzerinde bir köprü yapılması için ihaleye çıkılacaktır.
• Tap-Tanap bağlantısı ile ilişkili olarak Fier-Vlora gaz iletim hattı projesi üzerinde çalışılmaktadır.

Projelerin Finansmanı

Kişi başına milli geliri 4400 dolar civarında ve gayrı safi milli hasıla büyüklüğü 15 milyar dolar olan Arnavutluk’ta en küçük bir altyapı projesinin finansmanı için bile kaynak bulmakta zorlanmaktadır. Bu nedenle, yeni projelerin finansmanı için AB yardımları, Kalkınma kuruluşlarının hibeleri ve özel finans kuruluşlarının kredileri en önemli finansman kaynaklarıdır.

Kamu-özel işbirliği (PPP) modeli ile gerçekleştirilmesi öngörülen yeni yatırımların bütçeye ilave yük getirmemesi ve IMF ile yürütülen istikrar programı çerçevesinde kamu borç yükünün %70’i aşmaması planlanmaktadır.  Modele göre müteahhitlik firmalarının geliştirecekleri yatırım projelerini Proje Değerlendirme Kuruluna sunmaları, Kurul tarafından fizibilite ve maliyet öngörüleri onaylanan projelerin inşaatlarının başlamasını müteakip inşaat bedellerinin 10-12 yıllık sürelerle firmaya geri ödenmesi öngörülmektedir. Hükümet, projelerin geri ödeme tutarının bütçe gelirlerinin %5’ini aşmamasını taahhüt etmektedir.

PPP modeli dışında uluslararası kalkınma bankaları ve kuruluşları, geçmişte olduğu gibi günümüzde de önemli altyapı projeleri için finansman sağlamaktadır. Arnavutluk’ta müteahhitlik sektöründe en önemli rol oynayan başlıca finansman kuruluşları aşağıdaki gibi sıralanmaktadır:

•  İslam Kalkınma Bankası
• Avrupa İmar ve Kalkınma Bankası
• Dünya Bankası
• Avrupa Birliği, IPA fonları
• KWF Bankası
• İtalya basta olmak üzere, Yunanistan Avusturya ve Alman Ülkelerin yârdim kuruluşları.
• TİKA

Sektördeki İş Fırsatları

2021 yılında Arnavutluk ile imzalanan stratejik işbirliği anlaşmasının konularından birinin turizm olduğu, diğer yandan Movenpick, JW Mariotte ve Hayatt Regency gibi zincir otellerin ülkede dikkate alındığında ülkede turizm ve otelcilik alanlarında önemli iş fırsatlarının olduğu değerlendirilmektedir.

 TAP-TANAP Projesinin tamamlanıp hayata geçirilmesinin ardından da söz konusu gazın nihai kullanıcılara ulaştırılması için gerekli altyapı düzenlemelerinin yapılmasının ülkemiz için iş potansiyeli yaratacağı öngörülmektedir.

 Yenilenebilir enerjinin yaygınlaştığı ve Arnavutluk tarafından da verilen teşviklerde, özellikle de rüzgâr ve güneş enerjisi alanında verilen ruhsat ve izinlerde, artış olduğu dikkate alındığında bu alandaki yatırım fırsatların takibi önem kazanmaktadır.

Müteahhitlik Sektöründe Yabancı Firma Faaliyetlerine Yönelik Kısıtlamalar, Riskler ve/veya Avantajlar

 Arnavutluk’ta yabancı müteahhitlik firmalarının kurulması ve faaliyetleri için herhangi bir kısıtlama bulunmamakta olup firma kurulumu için yerli ortak şartı aranmamaktadır Şirketlere yabancı hisse sahiplerinin katılım oranları konusunda sınır olmayıp %100 yabancı sahiplik mümkündür. Ülkede vergi sistemi de yabancı yatırımcılara karşı ayrımcılık yapmamaktadır.  Ayrıca, kamu ihale usulleriyle ilgili mevzuat da yerli ve yabancı firmalar arasında çok az ayırım öngörmektedir.

 Ülkede büyük inşaat projelerine yönelik ihalelerde yabancı firmalarla rekabet edecek edebilecek yerli müteahhitlik firmaları bulunmamaktadır. Bu durum, ülkemiz firmaları için avantaj doğurmaktadır. Nitekim çoğu yerel inşaat firması da ihalede partner olarak Türk firmaları ile çalışmayı tercih etmektedir.

Makine, Ekipman ve Yapı Malzemesi İthalatı Yönünden Lojistik Altyapı

Ülkede inşaat işi yapan Türk firmalar ihtiyaçları olan makine, ekipman ve malzemeleri Türkiye’den temin etmektedir.

Kalifiye İşgücü Temini

 Ülkede kısıtlı iş imkanları, düşük ücretler ve kurumlar arası yüksek geçişkenlik nedeniyle yetişmiş işgücü çoğunlukla göç etmekte olduğundan kalifiye işgücü temininde güçlük yaşanmakta, Arnavutluk’ta iş yapan Türk firmaları çoğunlukla Türkiye’den işçi getirme yolunu seçmektedir.

Ülkede Müteahhitlik Projesi Yürüten 3. Ülkeler ve Firmaları

İhaleye çıkması beklenen Porto Romano Limanının proje ve teknik müşavirlik işleri Hollandalı şirket Royal Haskoning DHV tarafından yürütülmektedir.

Ülke Firmaları ile İşbirliği Olanakları (Ülke İçinde, Üçüncü Ülkelerde, vs.)

Gener 2, Salileri, Balfin, Albstar, Kastrati, Edilal, R&T ve Gjoka işbirliğine açık firmalardır.